Powrót

Co warto wiedzieć o raku płuc?

Lekarz Paweł Stelmasiak, Onkolog kliniczny, lekarz Centrum Medycznego Enel-Med

Rak płuca zajmuje od lat miejsca na samym początku niechlubnej listy najczęściej występujących nowotworów złośliwych w Polsce. Co gorsze, wyniki leczenia nie są zadowalające, a umieralność stale utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie – można powiedzieć, że jest to najgroźniejszy przeciwnik, z jakim mają do czynienia lekarze i pacjenci.

Czynniki ryzyka

Głównym czynnikiem odpowiedzialnym za rozwój raka płuca jest narażenie na dym tytoniowy, zawierający kilka tysięcy szkodliwych i potencjalnie rakotwórczych substancji osiadających w naszych płucach. Szkodliwe jest zarówno palenie czynne jak i bierne, a więc narażenie na dym tytoniowy osób niepalących, np.: dzieci mieszkających z palącymi rodzicami lub osób przebywających z palaczami w pomieszczeniach lub środkach komunikacji. Szacuje się, że ponad 90% przypadków raka płuca jest związanych z czynnym paleniem papierosów. U osób niepalących dym tytoniowy, a więc bierne palenie może być odpowiedzialne aż za 1/3 zachorowań! Obecnie obserwuje się spadek liczby przypadków raka płuca u mężczyzn z towarzyszącym trendem wzrostu zachorowań u kobiet. Przypuszczalnie ma to związek z późniejszym rozwojem mody na palenie u kobiet w społeczeństwach zachodnich. Na szczęście, w ciągu kilku lat od zerwania z nałogiem tytoniowym ryzyko zachorowania na raka płuca ulega znacznej redukcji, a więc jesteśmy w stanie sami zminimalizować niebezpieczeństwo poprzez rezygnację z palenia. Mały odsetek raków płuca jest efektem narażenia na zanieczyszczenia powietrza, działania innych substancji chemicznych (np.: radon, azbest lub węglowodory aromatyczne) czy predyspozycji genetycznych.

Niepokojące objawy

Najczęstszym objawem choroby jest przewlekły kaszel. Symptomami, które zwykle powodują zgłoszenie się do lekarza są duszność i krwioplucie. Może im towarzyszyć ból w klatce piersiowej, a także niewyjaśniona utrata masy ciała, brak apetytu, stany podgorączkowe i osłabienie. Przy bardziej zaawansowanej chorobie mogą pojawić się też bóle kostno-stawowe (w tym ból stawu barkowego), problemy neurologiczne i bóle głowy. Należy zawsze pamiętać o wykluczeniu raka płuca przy nawracających zapaleniach płuc, zwłaszcza u osób palących.

Diagnostyka

Narzędziem od lat wykorzystywanym w diagnostyce nowotworów złośliwych płuca i klatki piersiowej jest rentgenogram klatki piersiowej, nazywany popularnie „zdjęciem RTG”. Jest to metoda prosta, łatwo dostępna i stosunkowo bezpieczna. Nie pozwala jednak na wykrycie małych zmian i jej zastosowanie obecnie ogranicza się do diagnostyki wstępnej. Najczęściej wykorzystuje się obecnie tomografię komputerową klatki piersiowej. Jest ona o wiele bardziej dokładna i pozwala precyzyjnie ocenić stopień zaawansowania choroby, a także ustalić optymalne leczenie. W przypadku podejrzenia raka płuca istotnym badaniem jest bronchoskopia, czyli badanie endoskopowe oskrzeli polegające na wprowadzeniu do światła oskrzeli cienkiego przewodu z kamerą – odpowiednik badania gastroskopowego żołądka. Bronchoskopia pozwala nie tylko ocenić stan oskrzeli, ale też pobrać wycinki do badania patomorfologicznego. W przypadku kwalifikacji chorego do leczenia operacyjnego, a także przy wątpliwościach diagnostycznych wykorzystuje się także pozytronową tomografię emisyjną, znaną szerzej, jako PET-TK. To bardzo czułe badanie pozwala wykryć nawet bardzo małe ogniska choroby, jednak może również wskazywać miejsca niezwiązane z chorobą nowotworową, jak na przykład stany zapalne. Biorąc pod uwagę brak sukcesów w leczeniu raka płuca, od wielu lat trwają próby wykorzystania badań diagnostycznych do wykrywania choroby we wcześniejszym, bezobjawowym stadium. Wydaje się, że w grupach wysokiego ryzyka (wieloletni palacze) sprawdza się niskodawkowa tomografia komputerowa wykorzystywana, jako badanie przesiewowe. Okresowe badanie dużych grup narażonych na zachorowanie pozwala wykryć chorobę wcześniej, a więc również poprawić wyniki leczenia i zmniejszyć śmiertelność. Badanie to można porównać do mammografii wykorzystywanej w profilaktyce raka piersi. Markery nowotworowe nie mają dużego znaczenia w wykrywaniu i monitorowaniu raka płuca, mogą pełnić jedynie pomocniczą rolę.

Leczenie

W przypadku choroby zlokalizowanej jedynie w płucu podstawą jest leczenie operacyjne. Zabieg operacyjny musi być poprzedzony dokładną oceną stanu zdrowia i wydolności pacjenta ze względu na charakter i rozległość resekcji. W razie przeciwskazań do leczenia operacyjnego wykorzystywana jest radioterapia (w tym nowoczesne metody takie jak „Cyber Knife”). W chorobie uogólnionej stosuje się immunoterapię, nowoczesne leki ukierunkowane molekularnie i chemioterapię.

Profilaktyka

Główną metodą zmniejszania ryzyka zachorowania na raka płuca jest unikanie dymu tytoniowego i rezygnacja z nałogu nikotynowego. Poza aktywnym paleniem bardzo ważna jest ochrona przed paleniem biernym, a więc unikanie miejsc, w których jesteśmy narażeni na kontakt z dymem tytoniowym. Bardzo dużą rolę w Europie i na świecie odegrały ustawy antynikotynowe, które wprowadziły zakaz palenia w miejscach publicznych i ograniczyły je do wydzielonych stref. W Polsce funkcjonują poradnie pomocy palącym, programy wsparcia, a nawet telefoniczne linie zaufania, które zapewniają pomoc w skutecznym rzuceniu nałogu palenia.

Źródło:
¹ R. Pazdur, L.D. Wagman, K.A.Camphausen, W.J. Hoskins, Nowotwory złośliwe, postępowanie wielodyscyplinarne, tom I, Lublin 2012: 97;
² M. Krzakowski, J. Jassem. Nowotwory płuca, opłucnej i śródpiersia. W: Krzakowski M., Potemski P., Warzocha K., Wysocki P. (red.). Onkologia kliniczna. Tom 2. Via Medica, Gdañsk 2015: 643;
³ Urszula Wojciechowska, Paweł Olasek, Krzysztof Czauderna, Joanna Didkowska. NOWOTWORY ZŁOŚLIWE W POLSCE. W 2014 ROKU. CANCER IN POLAND IN 2014. KRN;
⁴ Interna Szczeklika 2017. Szczeklik A., Gajewski P.